SONBAHARIN KANAT SESLERİ: TÜRKİYE’DE KUŞ GÖZLEM ROTALARI

Sonbahar, doğanın sessiz ama büyüleyici geçiş zamanlarından biri. Ağaçlar renk değiştirirken, gökyüzünde de büyük bir göç sahnesi yaşanıyor. Kuş gözlemi yapmak isteyenler için, Türkiye’de en keyifli dönemlerden biri Ekim ayı. Hem yerel türleri gözlemleme hem de Afrika’ya doğru yol alan göçmen kuşlara tanıklık etme zamanı…

Avrupa Kuş Gözlem Günü’nün (EuroBirdwatch Day) her yıl Ekim ayının ilk hafta sonunda kutlanması da bir tesadüf değil. BirdLife International öncülüğünde düzenlenen bu özel gün, Avrupa ve Orta Asya’dan doğa severleri aynı amaç etrafında birleştiriyor: kuşları izlemek ve onların korunmasına dikkat çekmek. Bu etkinliklerde gönüllüler aynı hafta sonu boyunca kendi bölgelerinde gözlemledikleri kuş türlerini kayıt altına alıyor. Elde edilen veriler, küresel göç yollarını ve türlerin korunma durumlarını takip etmekte büyük önem taşıyor. Türkiye’de Doğa Derneği ve yerel kuş gözlem toplulukları her yıl bu etkinliğe katılarak farkındalık yaratıyorlar.

2025’te 4-5 Ekim tarihlerinde düzenlenen etkinliğe Avrupa genelinde 27 binin üzerinde doğa tutkunu katıldı ve toplamda 2.8 milyondan fazla kuş gözlemi kayıt altına alındı. Türkiye’de ise Gediz Deltası, Alaçatı Sulak Alanı ve Manyas Gölü gibi bölgelerde gönüllüler bir araya geldi. Bu yıl gözlemlenen kuşlar arasında bulunan dikkuyruk, terek düdükçünü, şah kartal, büyük orman kartalı ve yelkovan gibi nadir türler heyecan yarattı.

Sen de kuş gözlemine ilgi duyuyorsan yerel toplulukların düzenlediği etkinliklere göz atabilirsin. Ya da senin için derlediğimiz Türkiye’deki kuş gözlem noktalarından birini seçerek de kendi başına keşfe çıkabilirsin. Yalnızca bir dürbün, not almak için bir defter ya da bir cihaz, biraz merak, biraz da sabır yeterli. Hepsi doğayı daha yakından tanımak ve korumaya katkı sağlamak için…

MANYAS KUŞ CENNETİ / BALIKESİR

Kuş gözlemi denince Türkiye’de ilk akla gelen yerlerden biri elbette Manyas Kuş Cenneti. Geniş ve sığ bir tatlı su gölü olan Manyas (Kuş) Gölü, Marmara Denizi’nin güneyinde, Balıkesir’in Manyas ve Bandırma ilçelerinde yer alıyor. Manyas Gölü, Türkiye’de kuş cenneti olarak tanınan ilk alan ve bu nedenle kuşların, sulak alanların ve doğanın tanınmasına öncülük eden yerlerden biri. Milli park da ilan edilen bu bölge, tepeli pelikan, küçük karabatak, küçük akbalıkçıl, gece balıkçılı, sumru  ve mahmuzlu kızkuşu için ülkemizdeki önemli üreme alanlarından biri. Göç döneminde çok sayıda ak pelikan özellikle kış dönemlerinde ise tepeli pelikan, küçük karabatak ve dikkuyruk burada besleniyor.

Ekim ayında göç mevsimi devam ettiği için kuş çeşitliliği artıyor, fotoğrafçılar için de ışık ideal kıvamda oluyor. Sabah erken saatler, göl üzerindeki sisin içinde süzülen kuşlarla büyüleyici kareler yakalamak için en uygun zaman. Kuş Cenneti sınırları içerisinde bulunan gözetleme kuleleri ile bölgedeki kuşlar rahatlıkla gözlemlenebiliyor.

KIZILIRMAK DELTASI / SAMSUN

Karadeniz’in en büyük deltası olan Kızılırmak Deltası, 320 kuş türüne ev sahipliği yapıyor. Bu eşsiz özelliğiyle UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’nde yer alıyor. Sonbaharda flamingolar, yalıçapkınları, batağanlar ve balabanlar burada gözlemlenebiliyor. Milli park olarak tescillenen delta, yürüyüş yolları ve kuş gözlem kuleleri sayesinde hem profesyoneller hem de amatör gözlemciler için rahat bir deneyim sunuyor. Bölgedeki kuş gözlem noktalarında dürbünle gözlem yapılabiliyor. Ayrıca rehberli turlar da mevcut.

SULTAN SAZLIĞI / KAYSERİ

Erciyes’in eteklerinde yer alan Sultan Sazlığı, bozkırın ortasında saklı bir cennet gibi. Tuzlu ve tatlı su ekosistemlerinin bir arada bulunması ayrıca alanın yoğun saz ve bitki örtüsüyle kaplı olması, bölgeyi kuşlar için benzersiz bir konaklama alanı haline getiriyor. Burada flamingo sürüleri, dikkuyruk ördekler, turnalar ve kara çaylaklar sıkça görülüyor. Gökyüzünün turuncuya döndüğü ekim akşamlarında sazlıkların üzerinde süzülen kuşlar, fotoğraf meraklılarına benzersiz kareler sunuyor.

GEDİZ DELTASI / İZMİR

İzmir şehir merkezine oldukça yakın olan Gediz Deltası, doğa ile şehir yaşamının yan yana var olabildiğinin güzel bir örneği. Deltada flamingolar, martılar, sakarmekeler ve deniz kırlangıçları görülebilir. Ekim ayı, özellikle flamingoların dansı olarak bilinen toplu hareketlerini izlemek için en uygun dönem. Son derece büyük bir ekolojik öneme sahip olan bu doğal alan, İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin yaptığı başvuruyla UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’ne girmeye hazırlanıyor.

ARAS KUŞ CENNETİ / IĞDIR

Türkiye’nin doğusunda, Aras Nehri’nin kıyısında yer alan bu bölge, doğu ve batı göç yollarının kesiştiği nadir yerlerden biri. Iğdır’ın Tuzluca ilçesine bağlı Yukarı Çıyrıklı Köyü’nde yer alan Aras Kuş Araştıma ve Eğitim Merkezi, Doğu Anadolu’daki ilk kuş göçü araştırma istasyonu. Iğdır’da 300’ü aşkın kuş türünü kayıt altına almış. Yılın 6 ayı boyunca da kuş halkalama çalışmalarına devam ediyor. Sen de Aras Vadisi’nin eşsiz ve az bilinen coğrafyasını deneyimlemeye karar verirsen, ekim ayı boyunca atmaca, küçük orman kartalı, kızıl şahin gibi yırtıcı türleri görebilirsin. Fotoğrafçılar için Aras Vadisi’nin sabah ışığında oluşan sis tabakası eşsiz bir atmosfer yaratıyor.

KUŞ GÖZLEMİNE HAZIRLIK: NASIL GİYİNELİM? YANIMIZDA NE GÖTÜRELİM?

Kuş gözlemi doğa ile iç içe bir deneyim olduğu için en önemli şeylerin başında konfor ve sessizlik gelir. Uzun süre gözlem yapabilmen için konforlu olman gerekir. Gözlem yaptığın canlıları kaçırmamak için de mümkün olduğunca doğayla bütünleşerek sessiz olmalısın.

• Kıyafet: Doğayla uyumlu renklerde, mümkün olduğunca az ses çıkaran kumaşlardan yapılmış rahat giysiler tercih etmelisin. Katmanlı giyinmek, sabah serinliğine ve öğle sıcaklığına karşı en pratik çözüm olacaktır.
• Ayakkabı: Suya dayanıklı trekking ayakkabısı şart. Çünkü sulak alanlarda çamur kaçınılmaz.
• Ekipman: Dürbün, fotoğraf makinesi (uzaktaki kuşları çekebilmek için tercihen tele lensli), not alabileceğin bir defter ya da dijital bir tablet ve yine hem kullanırken hem de taşırken az ses çıkaran bir su matarası. Ayrıca taşımak için yerin ve gücün varsa ekstra ekipman olarak bir tripod edinebilirsin. Sabırlı gözlemcilerin en iyi dostu tripod, uzun pozlamalarda titreşimi engeller.

Kuş gözlemi sadece kuşları izlemek değil, doğanın ritmini duymayı da öğrenmektir. Sessizce oturup bir göl kenarında beklerken, gökyüzünde süzülen bir turna sürüsünün göç hikâyesine tanıklık etmek… Ekim, bu hikâyeleri duymak için en doğru zaman. Sen de bu büyülü macerada eksik ekipman ve kıyafetlerini tamamlarken The Moose Bay ürünlerine göz atmayı unutma!